درباره امام موسی صدر

🔵سید موسی صدر اولین روحانی است که از سال 1338، اسلام سیاسی را وارد عرصه اجتماعی کرد. اسلام سیاسی سید موسی صدر از نوع مبارزاتی، مسلحانه، سلبی، تقلبی و جنگ با آنچه موجود است، نبود؛ بلکه از نحوه ای از تعامل، ایجاد هم زیستی مسالمت آمیز، اثرگذاری های تدریجی و حداکثرگرانبودن را تداعی می کرد.

او به خوبی می دانست برای کسب قدرت و افزایش قدرت از نوع دینی آن، باید زمینه ها را ایجاد کرد و با عمل، نشان داد که تحقق آن امکان پذیر است.

او اما خصلتی داشت که به موفقیت او انجامید و آن اینکه "مرحله بندی" و "ترتیب" و "کار تدریجی" را درک می کرد و مطلق اندیش و انقلابی، به معنای کمونیستی واژه، نبود. 

امام موسی صدر به دنبال اشتراک های انسانی با دیگران بود. از این رو، ارتباطات فطری، تعامل، اقناع و اجماع ایجاد می کرد نه اختلاف و درگیری 🔵 

(پیشوایی فراتر از زمان. محمود سریع القلم)

واژه «امام» از نظر لغوى به معناى پیشواست؛ چه پیشواى کفر و چه پیشواى ایمان. 
این کلمه، در بین مسلمانان گاهى به رهبران دینى - که داراى نقش برجسته ‏اى بودند - نیز اطلاق شده است که البته معناى لغوى آن مراد است؛  علت اینکه امام موسی صدر نیز به این لقب شهرت یافتند، به خاطر نقش ممتاز ایشان در هدایت و رهبری جوامع شیعی خصوصاً شعیان لبنان می باشد .

تولد و تحصیلات

امام موسی صدر در روز 14 خرداد 1307 هـ.ش در شهر مقدس قم دیده به جهان گشود. پدر ایشان مرحوم «آیت الله سید صدرالدین» بود، جد پدری ایشان «آیت الله سید اسماعیل صدر» جانشین مرحوم آیت الله میرزا حسن شیرازی و جد مادری ایشان «سید ابوالحسن اصفهانی» رهبر قیام مردم مشهد بر علیه رضا خان بود. نسب امام موسی صدر با 32 واسطه به امام موسی کاظم (ع) می رسد و دانشمندانی چون شهید اول و شهید ثانی تنها دو تن از این وسائط هستند. امام موسی صدر پس از اتمام سیکل اول و بخش مقدمات علوم حوزوی، در خرداد 1322 رسما به حوزه علمیه قم پیوست و طی مدت کوتاه، ضمن بهره گیری از محضر حضرات آیات سلطانی طباطبائی، عبد الجواد جبل عاملی، امام خمینی (ره) و محقق داماد، دروس سطح را به پایان رسانید و بهار 1326 وارد مرحله درس خارج گردید و قریب 13 سال از سال 1326 تا 1338 از مدرسین بزرگ حوزه های علمیه نجف کسب فیض کرد. امام موسی صدر در کنار تحصیلات حوزوی، دروس دبیرستان را به اتمام و در سال 1329 به عنوان اولین دانشجوی روحانی در رشته «حقوق در اقتصاد» به دانشگاه تهران وارد و سال 1332 از آن فارغ التحصیل گردید. امام موسی صدر قبل از عزیمت به نجف از سوی علامه طباطبائی (ره) مسؤولیت نظارت بر نشریه «انجمن تعلیمات دینی» را بر عهده گرفت، در نجف به عضویت هیأت امناء جمعیت «منتدی النشر» در آمد، پس از بازگشت به قم، مسؤولیت سردبیری مجله تازه تأسیسی «مکتب الاسلام» را عهده دار گرید. از مهمترین اقدامات امام موسی صدر در آخرین سال اقامت در قم، تدوین طرحی گسترده جهت اصلاح نظام آموزشی حوزه علمیه بود که با همفکری، حضرات آیات دکتر بهشتی، مکارم شیرازی و برخی دیگر از بزرگان امروز صورت پذیرفت.

هجرت به لبنان
امام موسی صدر، اواخر سال 1338 به توصیه های «آیت الله بروجردی» و «حکیم» و«شیخ مرتضی آل یاسین»، وصیت مرحوم «آیت الله سید عبد الحسین شرف الدین» رهبر متوفی شیعیان لبنان را لبیک گفته و به عنوان جانشین آن مرحوم به لبنان عزیمت کرد. اصلاح شؤون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شیعیان آن روز لبنان از یک سو و استفاده از ظرفیت های منحصر به فرد لبنان جهت نمایاندن چهره عاقل، عادل، انساندوست و سازگار با زمان مکتب اهل بیت (ع) به جهان از سوی دیگر اهداف اصلی این هجرت را تشکیل می داد. امام موسی صدر از بدو ورود به لبنان فعالیت های خود را در سه حوزه موازی سازماندهی نمود 1. بازسازی هویت، انسجام و عزت تاریخی طایفه شیعه لبنان: 1339 جمعیت خیریه «البر و الاحسان» جهت تأمین نیازهای مالی خانواده های بی بضاعت، ناهنجاری وتکدی را به کلی از سطح شهر صور و اطراف آن برانداخت و در سال 1340 الی 1348 در شهرها و روستاهای لبنان ده ها جمعیت خیریه و مؤسسه فرهنگی و آموزش حرفه ای را راه اندازی نمود. در سال 1345رسما از دولت وقت لبنان درخواست مجلس اعلای شیعه را نمود که در سال 1348 آن مجلس تأسیس و با اجماع آراء به ریاست آن مجلس انتخاب گردید. جنبش محرومان لبنان در سال 1353 تحت رهبری امام موسی صدر شکل گرفت که حضور مردمی عظیم در شهر های بعلبک، صور و صیدا علیه دولت به وقوع پیوست. 2. پرچمداری حرکت گفتگوی ادیان و تقریب مذاهب در لبنان: هدف استراتژیک امام موسی صدر آن بود تا طایفه شیعه لبنان راهمسان دیگر طوائف در تمام عرصه آن کشور مشارکت دهد. لذا با طرح شعار گفتگو، تفاهم وهمزیستی، پایه های روابط دوستانه وهمکاری صمیمانه ای با رهبران دینی مسیحی و اهل سنت آن کشور بنا نهاد. حمایت جوانمردانه امام موسی صدر از بستنی فروش مسیحی در اوایل تابستان 1341 که به فتوای صریح ایشان مبنی بر طهارت اهل کتاب منجر گردید، توجه تمامی محافل مسیحی لبنان را به خود جلب نمود. در اواخر تابستان 1341 «مطران گریگورا حداد» به شهر صور آمد و از امام برای عضویت در هیأت امناء «جنبش حرکت اجتماعی» دعوت نمود. سخنرانی های تاریخی امام موسی صدر در «دیر المخلص» و کلیسای «مارمارون» در شمال لبنان در سال های 41 و 42 اثرات معنوی عمیقی بر مسیحیان آن کشور بر جای نهاد. وی در بهار 1344 اولین دور سلسله گفتگوهای اسلام و مسیحیت را با حضور بزرگان این دو دین الهی در مؤسسه فرهنگی «الندوه اللبنانیه» به راه انداخت، امام موسی صدر در سال 1349 رهبران مذهبی طوایف مسلمان و مسیحی جنوب لبنان را در چارچوب «کمیته دفاع از جنوب» گردهم آورد تا برای مقاومت در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی چاره اندیشی نمایند. امام موسی صدر در اواسط سال 1357 موفق گردید رهبران مسلمان و مسیحی لبنان را جهت برپایی یک جبهه فراگیر ملی متقاعد نماید و در این مسیر تا آنجا پیش رفت که حتی موعد تأسیس و اولین گردهمایی آنان را برای پس از بازگشت خود از سفر لیبی مشخص نمود. با ربوده شدن امام موسی صدر در شهریور 1357 و آغاز مجدد جنگ داخلی لبنان، این اندیشه در محاق فرو رفت.

 

ربوده شدن امام موسی صدر 
امام موسی صدر در 3 شهریور 1357 در آخرین مرحله از سفر دوره ای خود به برخی از کشورهای عربی، بنابر دعوت رسمی «معمر قذافی» به کشور لیبی وارد، و در روز 9 شهریور در آنجا ربوده گردید. رژیم لیبی در 27 شهریور 1357 به دنبال التهاب فوق العاده مردم لبنان حوزه های علمیه و مطبوعات منطقه، با انتشار بیانیه ای رسما اعلان نمود که امام موسی صدر و دو همراه ایشان با پرواز شماره 881 مورخ 9 شهریور هواپیمایی ایتالیا، طرابلس را به سوی رم ترک کرده اند. بررسی کمیته تحقیق دولت لبنان به این نتیجه رسیدند که امام موسی صدر در آن پرواز نبوده و خاک طرابلس را ترک نکرده و نیز قاضی تحقیق دادستانی شهر رم در خرداد 1358 اعلان نمود، که امام موسی صدر و دو همراه وی اصلا وارد رم نشده اند و خاک لیبی را اصلا ترک نکرده اند و این حکم رسما از دولت ایتالیا به دولت های لبنان و سوریه و ایران و مجلس اعلای شیعه لبنان ابلاغ گردید و مشخص گردید که مستندات دولت لیبی بر خروج امام موسی صدر از لیبی ساختگی بوده است. سرانجام قاضی تحقیق دستگاه قضایی لبنان نیز در 28 آذر 1365 با صدور حکمی اعلان نمود بر اساس شواهد مستندات پرونده ،امام موسی صدر و ده همراه ایشان در داخل لیبی ربوده شده اند. طبق برخی اطلاعات و اخبار بدست آمده امام موسی صدر زنده است و در لیبی زندانی می باشد . در 13 اردیبهشت 1380 پایگاه جبهه نجات ملی لیبی بر روی شبکه جهانی اینترنت اعلان نمود که امام صدر در اواخر سال 1376 توسط برخی زندانیان زندان «ابو سلیم» شهر طرابلس مشاهده شده و اندکی پیش از ماه رمضان گذشته به مکان دیگر انتقال یافته است.
 امام موسی صدر اگر چه لبنان را محل اصلی فعالیت های خود قرار داده بود اما هیچ گاه از دیگر مسائل جهان اسلام غافل نبود، موفقیت انقلاب اسلامی ایران، امنیت حوزه های علمیه، اتحاد جهان عرب و اسلام جهت مبارزه با اسرائیل و بالاخره گسترش تشیع در آفریقای سیاه مهمترین غدغه های خارج از لبنان ایشان را تشکیل می داد. در پی دستگیری امام خمینی (ره) و در اوایل تابستان 1342، امام صدر راهی اروپا و شمال آفریقا گردید تا از طریق واتیکان و الازهر، شاه ایران را برای آزاد سازی امام (ره) تحت فشار قرار دهد. در پی تبعید امام خمینی (ره) به ترکیه در پائیز سال 1343 امام موسی صدر اقدامات مشابهی را به انجام رسانده تا ضمن تأمین امنیت آن بزرگوار، ترتیبات انتقال ایشان به عتبات عالیات را فراهم سازد. در نیمه دوم دهه چهل و پس از آماده شدن اولین کادرهای نظامی مقاومت لبنان، ده ها تن از جوانان ایرانی به لبنان رفتند و زیر نظر آنان فنون نظامی را فرا گرفتند. در اواخر دهه چهل و مقارن با تأسیس مجلس اعلای اسلامی شیعه، امام خمینی (ره) در پاسخ برخی فضلای ایرانی مقیم نجف، امام صدر را امید خود برای اداره حکومت پس از شاه نامید. در زمستان 1350 و بر اساس تقاضای مراجع وقت، امام صدر پیرامون برخی زندانیان سیاسی با شاه گفتگو نمود که بعضی از آنان از جمله آقای هاشمی رفسنجانی اندکی بعد از زندان آزاد گردیدند. در سال 1350 با به قدرت رسیدن حافظ اسد و آغاز همکاری های تنگاتنگ وی با امام صدر، سوریه به امن ترین کشور خاورمیانه برای مبارزین ایرانی بدل گردید. امام موسی صدر در بهار 1357 «لوسین ژرژ» نماینده روزنامه فرانسوی «لوموند» در بیروت را به نجف فرستاد تا با انجام اولین مصاحبه بین المللی با امام خمینی (ره) افکار عمومی جهانیان را با انقلاب اسلامی ایران اشنا سازد. امام موسی صدر در دیدارهای مکرر سال 1357 خود با رهبران سوریه، عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای جهان عرب، اهمیت انقلاب اسلامی ایران، پیروزی قریب الوقوع آن و ضرورت همپیمایی آنان با این انقلاب را به آنها گوشزد نمود. وی در شهریور 1357 و یک هفته قبل از ربوده شدن با انتشار مقاله «ندای پیامبران» در روزنامه لوموند، امام خمینی را به عنوان تنها رهبر انقلاب اسلامی ایران معرفی کرد. بزرگترین خدمت امام موسی صدر به انقلاب اسلامی ایران در آن بود که پس از دو دهه بستر سازی و ترویج ارزش های ناب اسلامی در لبنان، طی سال های 1356 تا 1357 عموم مردم خصوصا شیعیان و بالاخص کادرهای مقاومت آن کشور را رسما با این انقلاب آشنا و مرتبط نمود و شیعیان لبنان از روز نخست در کنار انقلاب اسلامی قرار گرفتند. (منبع: ویژه نامه همایش کنگره امام موسی صدر)